Vraag&Antwoord

De betekenis van de Leviathan (1) - Peter van 't Riet - 2009
Hoe moeten we de rol van de Leviathan in de Bijbel opvatten?

Vraag: In verschillende bijbelteksten komt de Leviathan voor als een groot mythologisch beest dat een bedreiging vormt voor God en de schepping. Ook in de Babylonische scheppingsmythen, waarvan de joden tijdens de Babylonische ballingschap kennis hebben genomen, komt zo'n monster voor, te weten Tiamat die de andere goden probeert te vernietigen. In de Bijbel is echter geen monster met de naam Tiamat te vinden. Kan het zijn dat met de Leviathan deze Tiamat bedoeld wordt?

Antwoord: Dat het bij Leviathan en Tiamat om vergelijkbare tegenstrevers van de bijbelse God van het universum gaat, daar kan ik mij geheel in vinden, maar om ze één op één te identificeren is me iets te kort door de bocht. Tiamat heeft in de Bijbel een tegenhanger als de têhom (de diepte, vloed of afgrond) in Genesis 1:2. Het is een algemeen symbool voor de bedreigende, duistere kant van de wereld, die we overigens als mensen niet hoeven te bezweren omdat zij door de roeach (de geest van God) in bedwang wordt gehouden. De Leviathan is echter méér dan de abstracte têhom. Sommige bijbelteksten over de Leviathan doen sterk denken aan de rivier de Nijl (de kronkelende slang) en de prototypische verlossing van Israël uit Egypte (het splijten van de zee). Overigens speelden mythologische dieren in de mythen van alle omringende volken een belangrijke rol, zodat Leviathan ook heel goed aan de mythen van een ander volk dan de Babyloniërs ontleend kan zijn.

Verder staan in de beeldtaal van Tenach gevaarlijke dieren heel vaak symbool voor vijandige volken en hun politiek-religieuze cultuur, net zoals dramatische natuurverschijnselen (overstromingen) symbool kunnen staan voor onheilspellende verschijnselen in de volkerenwereld (oorlog, verovering, verwoesting, deportatie). Voor een moderne uitleg van de Bijbel is dit aspect mijns inziens belangrijker dan de link met de wereld van de natuur of de achterhaalde opvattingen van antieke volken daarover. Nog altijd zijn er Leviathans in onze wereld die met Gods hulp in toom gehouden moeten worden. Denk aan antisemitisme, terrorisme, dictatuur, criminaliteit etc.


This is the website of Peter van 't Riet