Vraag&Antwoord

Petrus in het vierde evangelie (1) - Peter van 't Riet - 2014

Vraag : In je boek Het evangelie uit het leerhuis van Lazarus ga je uit van een polarisatie in het vierde evangelie tussen Petrus en de geliefde leerling. Als een van de aanwijzingen noem je dat Petrus niet door Jezus zelf wordt geroepen, maar door zijn broer Andreas. Jezus noemt hem bij die gelegenheid wel “Rots” (Kefas), een heel specifiek woord in de Schrift. De Rots heeft het volk Israël gedurende heel zijn tocht begeleid, zoals ook Paulus beschrijft. Is dat niet in tegenspraak met elkaar?

Antwoord : Inderdaad heb ik in hoofdstuk 11 van het genoemde boek laten zien dat Petrus in het vierde evangelie systematisch naar het tweede plan wordt geschreven. Joodse vertellers passen nu eenmaal "historische feiten" aan aan de boodschap - of zo je wilt aan de moraal - van hun verhaal. Ze beschrijven de geschiedenis niet, maar herschrijven haar. Een voorstelling van zaken als die van Petrus in het vierde evangelie is te beschouwen als een kritische correctie op Petrus en diens leerlingen. Dat heeft Lukas ook gedaan met Paulus in de Handelingen (zie het 10de hoofdstuk van mijn boek "De levensloop van Paulus").

Als tegenargument tegen mijn conclusies over Petrus wijs je op het feit dat hij "rots" (Kefas) genoemd wordt bij zijn inlijving in de discipelkring (Johannes 1:43). Ik zie echter in die vermelding geen theologische betekenis. 'Kefas' was immers - zoals we uit de brieven van Paulus weten - Petrus' tweede, Aramese naam naast zijn eerste naam 'Simon', en 'Petrus' is de vertaling daarvan in het Grieks. Juist omdat het vierde evangelie ten opzichte van de synoptici zo'n afwijkend beeld van Petrus schetst, waardoor men zou kunnen denken dat het over een andere persoon gaat, lees ik Johannes 1:43 als volgt: er mag geen misverstand over bestaan dat we het hier wel degelijk over Simon-Kefas-Petrus hebben, de primus inter pares uit de synoptische traditie. Ook verder geeft de tekst in vers 43 geen aanleiding achter de naam 'Kefas' een diepere theologische betekenis te zoeken. Je verwijzing naar de rots bij Paulus (1 Korintiërs 10:4) helpt ook al niet echt. In Paulus' allegorische voorstelling is het immers niet Petrus, maar Christus zelf die ermee wordt geïdentificeerd. Allegorese heb ik evenwel in het vierde evangelie niet gevonden.

Het kritische beeld dat het vierde evangelie geeft van Petrus sluit geheel aan bij het doodzwijgen van zijn medediscipelen Johannes en Jakobus. De School van Lazarus voert in het vierde evangelie een polemiek tegen de School van Petrus, zoals we dat ook uit het toenmalige jodendom kennen tussen de Scholen van Hillel en Sjammai.


This is the website of Peter van 't Riet