Boekbespreking

Boekbespreking - G.C. den Hertog - 1997
Haags Kerkblad, 21 februari

De schrijver van dit boek van origine wiskundige, en zijn exacte aanleg verloochent hij niet in dit boek, dat een strakke opbouw heeft.

Na eerdere publicaties - geschreven in samenwerking met de in 1993 overleden Wil! Barnard - over o.a. Lukas is hij in dit boek op zoek naar de joodse herkomst van het Evangelie naar Johannes. Althans, dat is de naam die de kerkelijke traditie met dit vierde Evangelie verbonden heeft, maar naar de overtuiging van Van 't Riet is de gedachte dat deze zoon van Zebedeüs het Evangelie geschreven zou hebben onhoudbaar. In dit Evangelie komen we een mysterieuze gestalte tegen, de 'discipel die Jezus liefhad'. Aanknopend bij vroeger onderzoek meent Van 't Riet dat deze discipel 'geen ander is dan Lazarus. 

Hij ziet het zo, dat er na Jezus' kruisiging een groep. volgelingen is geweest, georganiseerd rondom deze Lazarus, die een relatief gesloten gemeenschap vormde met opvattingen die verwant waren aan die van de Essenen. Binnen deze gemeenschap zou dit Evangelie zijn ontstaan, en veel verschillen met de andere Evangeliën zouden tegen deze achtergrond begrijpelijk worden: men moest zich profileren tegen de dominantie van Petrus, die in dit Evangelie niet 'de eerste onder de gelijken' is. Deze gemeenschappen zouden zich hebben uitgebreid tot in Klein-Azie toe, en daar zou dit Evangelie dan zijn definitieve vorm, waarbij de presbyter Johannes een rol gespeeld kan hebben, hebben gekregen. Van 't Riet is van gedachten, dat we die gemeenschappen als een soort 'leerhuizen' hebben te zien, en dat we dus geen historisch betrouwbare informatie krijgen, maar joods midrasj-achtig onderricht. 

Dat midrasj-karakter leidt er voor de schrijver toe, dat hij Jezus niet ziet als 'de weg, de waarheid en het leven' in exclusieve zin. Nee, het Evangelie is niet meer dan een handreiking over hoe het leven van een rechtvaardige gestalte kan krijgen, in een tijd - na 70 n. Chr. - waarin de tempel te Jeruzalem verwoest is. 'Deze lijdende rechtvaardige of lijdende knecht is een menselijke gestalte, waarin het beeld van God zichtbaar wordt, een gestalte die herhaalbaar is en die uitnodigt tot navolging: (336) Boeiende gedachten, maar wanneer we het Evangelie voor zichzelf laten spreken lijkt het mij evident dat deze conclusie geen recht doet aan de boodschap. 'Der Text steht zu gewaltig da', heeft Luther ooit gezegd, waarmee hij bedoelde dat hij geen kans zag de tekst van de Schrift zo te plooien dat die iets heel anders ging zeggen dan er stond. 

Overigens is het voor mij onbegrijpelijk dat de auteur de commentaar van prof. dr H.N. Ridderbos niet heeft benut, en ook aan andere relevante literatuur is voorbij gegaan. Het zou goed geweest zijn als hij zijn gedachten daar kritisch aan getoetst had.


This is the website of Peter van 't Riet