Boekbespreking

Boekbespreking - D. Monshouwer - 1997
Kerk en Theologie, november

Nadat Peter van 't Riet samen met Will J. Bamard een aantal boeken over de joodse achtergrond van het Nieuwe Testament had geschreven, heeft hij nu een studie naar de herkomst van het evangelie naar de beschrijving van Johannes het licht doen zien, 'uit het leerhuis van Lazarus'.

Van 't Riet probeert aan te tonen dat achter 'de leerling dien Jezus liefhad' Lazarus schuil gaat, zodat de auteur van het vierde evangelie gezocht moet worden in kringen rond Lazarus. Hij is er m.i. niet in geslaagd dit aannemelijk te maken. Helemaal ongeloofwaardig wordt zijn betoog wanneer elke anonieme man in het evangelie met Lazarus geïdentificeerd zou moeten worden, tot en met de bruidegom te Kana. Dit neemt niet weg dat in de loop van zijn argumentatie allerlei meer of minder bekende gegevens de revue passeren die inderdaad duiden op een joodse oorsprong van het Evangelie naar Johannes.

Wanneer Van 't Riet de historische zaken laat rusten, volgt tenslotte een verrassend hoofdstuk 'Het vierde evangelie als Exodus-midrasj' (p. 295-308). Hierin staan allerlei gegevens bijeen die erop wijzen dat in Johannes en in Exodus overeenkomstige thema's (§ I) en overeenkomstige verhalen (§2) aan de orde zijn. Vooral §3 is origineel omdat hij woorden verzamelt die men doorgaans niet in één verband aantreft. De typische johanneïsche woorden 'getuigen, getuigenis', 'werken, werk' en 'verheerlijken, heerlijkheid' hebben alle drie hun wortels in Exodus. Dit boek getuigt van Hem die werkt aan de tabernakel waar de heerlijkheid Gods kan wonen onder de mensen.

Hier levert Van 't Riet een belangwekkende bijdrage aan het verstaan van Johannes. Deze lijn verdient het verder uitgewerkt te worden.

In het begin van deze eeuw schreef Adolf Schlatter een bijzondere studie: Die Sprache und Heimat des vierten Evangelisten (1902), waarin de taalkundige verwantschap tussen Johannes en de Mechilta, de oudst bekende midrasj van Exodus, wordt nagespeurd. De grote overeenkomsten in taal tussen Johannes en Mechilta kregen tot dusverre in de wetenschap nauwelijks aandacht, wellicht omdat zij van formele aard leken te zijn. Nu Van 't Riet heeft laten zien dat de overeenkomsten verder gaan dan taalkundige en dat het vierde evangelie met recht óók een midrasj van Exodus genoemd kan worden, zou 'de speurtocht naar de joodse wortels van het vierde evangelie' nog eens met nieuw elan moeten worden hernomen, volgens het adagium 'zonder Tora leest niemand wel'.


This is the website of Peter van 't Riet