Boekbespreking

Boekbespreking Lukas de Jood - Pieter J. Lalleman - 1985
Soteria (september) en Areopagus jrg. 1985 nr. 4

"Dit boek is geschreven voor de gemeente. Het kan ook gebruikt worden voor gespreksgroepen en leerhuizen. Tegelijk is het ook geschikt als studieboek voor leken." "Dit boek is geschreven vanuit de joodse traditie." "Na de Tweede Wereldoorlog heeft een groeiend aantal joodse geleerden de studie van het Nieuwe Testament ter hand genomen. Op hun vele publikaties willen we in dit boek voortbouwen. Dit boek is een boek uit de Mokumse School." "Door het hele boek heen loopt een rode draad: dat Lukas niet de Griek was waarvoor men hem houdt, maar een Jood."

Dat zijn enige citaten uit het voorwoord van dit boek. Een voor mij revolutionair boek. Prima geschreven, helder en terzake. Ik ben het bijna gaan geloven "dat 'Lukas' een Jood was, die schreef voor een joods publiek" blz. 15). Bijna. Ik ben te voorzichtig om na één boek, hoe goed ook, overstag te gaan; ik wil nog wederhoor toepassen. In elk geval zijn mijn ogen geopend voor de joodse achtergronden van het derde evangelie en Handelingen. Zelfs als we de uiterste konsekwentie, dat de auteur zelf Jood was, afwijzen, dan nog is onze leesbril na dit boek vergaand bijgekleurd. Wie dit boek doorwerkt ziet hoe absurd de stelling van Lapide e.a. is, dat het derde evangelie het jood-onvriendelijke werk van een domme heiden uit de tweede eeuw is! En hoe degenen dwalen die sporen van anti-judaïsme in het Nieuwe Testament vinden.

De argumentatie van het boek is heel breed. De traditionele argumenten voor een griekse auteur, zoals de medische termen en het goede Grieks, worden behandeld. Een van de tegenargumenten van de schrijvers is dat er geen sprake is van een "historisch" verslag van gebeurtenissen, maar van midrasj, joodse geschiedschrijving waarbij de feiten in dienst staan van de boodschap. Verder leiden zij veel af uit de aardrijkskunde van de auteur en uit zijn beschrijvingen van joodse groepen en individuen. Daarbij verschaft het boek een schat aan achtergrondinformatie.

Op een paar punten wil ik kritisch ingaan. In de eerste plaats is het verwarrend dat de schrijvers vasthouden aan de naam Lukas. Wanneer Paulus' reisgenoot die deze naam droeg en arts was (Kol. 4:14, Filem. 24, 2 Tim. 4:11) niet de auteur is van het derde evangelie en Handelingen, dan weten we over de naam van deze auteur niets.

In de tweede plaats hecht ik meer waarde aan de historische betrouwbaarheid van bijbelse verhalen dan de auteurs, en heb ik vragen bij de wijze waarop nieuwtestamentici met het begrip "midrasj" werken. Het is enerzijds de vraag in hoeverre midrasj een loopje neemt met de feiten, en anderzijds of de evangeliën als midrasj gekwalificeerd moeten worden. (Men zie de bundel "Gospel Perspectives, vol. 3, Studies in Midrash and Historiography", eds. R.T. France and David Wenham, Sheffield 1983.)

Ten derde wordt de inhoud van "Lukas" en Handelingen zo sterk in de lijn van het Oude Testament gelezen, dat het unieke van de persoon Jezus Christus in de schaduw komt te liggen. Op blz. 91-92 b.v. zou ik tweemaal beslist "Joodse Christenen" of "Christenen" willen lezen in plaats van "Joden". Dat Jezus de Joden voor een keuze heeft gesteld en dat niet allen voor Hem hebben gekozen, komt te weinig tot uitdrukking. Op blz. 124 lezen we: "Het gaat niet zozeer om zijn (Jezus', pjl) persoon als wel om de weg die hij hun heeft voorgeleefd." Hier wordt Jezus gedegradeerd tot een van de vele goede Joden. Voor mij is Hij meer! Kortom, een knap en leerzaam boek. Dringend aanbevolen, maar niet om kritiekloos te lezen.


This is the website of Peter van 't Riet