In de gestage stroom boeken met commentaren op de bijbel zijn opvallend veel bijdragen over het Oude Testament. Voor een belangrijk deel is dat de neerslag van de flink toegenomen activiteiten van leerhuizen en bijbelstudieclubs die veelal de 'joods-christelijke traditie' tot onderwerp hebben, zoals dat genoemd wordt. Op alle niveaus kunnen kerkleden en andere geïnteresseerden de gewenste informatie in huis halen om beter begrip te krijgen van het oude boek. Een greep uit het brede aanbod.
Het verhaal van Jona heeft het altijd goed gedaan. De tot de verbeelding sprekende avonturen van die wonderlijke en halsstarrige profeet gaan er bij kinderen in als Koek, maar weten ook volwassenen te boeien. Will Barnard en Peter van 't Riet behandelden het kleine bijbelboek geregeld in leerhuissamenkomsten. Dat leidde uiteindelijk tot 'Als een duif naar het land Assur', een pittige verklaring van Jona. De schrijvers zijn niet over één nacht ijs gegaan. Hoewel het boek Jona in de meeste bijbels niet meer dan slechts enkele pagina's tekst bevat, hebben Barnard en Van 't Riet vijf hoofdstukken nodig om het bijbelboek in te leiden en nog eens vier om de inhoud tekst-voor-tekst van commentaar te voorzien.
Het eerste wat Barnard en zijn compagnon doen is het boek op eigen wijze vertalen, omdat ze met de bestaande versies niet uit de voeten kunnen. Omdat ze angstvallig de Hebreeuwse grondtaal met zijn eigenaardigheden recht willen doen, is het resultaat een tekst die in het Nederlands erg onbeholpen overkomt en alleen te begrijpen is voor wie de moeite neemt ook de uitvoerige exegese te lezen. En dat alles omdat het Barnard en Van 't Riet erom te doen is Jona te 'verklaren vanuit het grote traditiegoed van Tenach en rabbijnse overlevering in de context van de tijd van het ontstaan'. Daarmee zetten ze Jona in het verband van de tijd en de omstandigheden en de godsdienstige traditie waarin de schrijvers van het bijbelboek hebben gestaan.
Het zal duidelijk zijn dat dit bijbelcommentaar iets is voor fijnproevers, Elk woord, elk leesteken, iedere mogelijke samenhang in de tekst wordt van alle kanten bekeken, gewogen en uitvoerig van commentaar voorzien. De conclusie die daar uiteindelijk uit voortkomt is niet zo opzienbarend: Jona is geen beschrijving van een historische gebeurtenis, maar een literaire creatie die een bepaald doel dient.
Leerverhaal
Om precies te zijn noemen Barnard en Van 't Riet het boek Jona een 'midrasj', een leerverhaal, waarin met behulp van woorden en thema's, beelden en opvattingen uit de traditie licht wordt verschaft in eigentijdse probleemsituaties met betrekking tot het leven van de geloofsgemeenschap. Door woord- en beeldkeuze sluit zo'n midrasj aan op wat de traditie heeft overgeleverd, zonder te vervallen in geschiedschrijving. Het probleem voor de moderne bijbellezer is dat hij die beeldtaal van de traditie niet kent, zodat de aansluiting wel erg moeilijk wordt.
Alleen al de namen Ninevé en Jona blijken een wereld aan gedachten en associaties op te roepen in de rabbijnse traditie. Geduldig en met veel oog voor detail vertellen Barnard en Van 't Riet wat voor wereldbeeld ten grondslag ligt aan Tora en profeten en op welke wijze ook het bijbelboek Jona van daaruit begrepen moet worden. Zij gaan daarbij uiteraard ook uitvoerig in op de vraag in welke tijd het boek Jona precies is ontstaan omdat met dat gegeven veel duidelijk wordt over de achtergrond van de schrijvers. De schattingen lopen uiteen van de achtste tot de tweede eeuw voor Christus, maar de schrijvers van dit boek houden het op de tijd van het Perzische Rijk (538-332 voor Christus). In die tijd moeten de joden al onder sterke invloed van de Grieken hebben gestaan en daaruit zou te verklaren zijn dat het verhaal van Jona verwantschap met mythologische verhalen vertoont.