Vraag : In paragraaf 5.2 van je boek ‘Onze Vader, onze Koning’ laat je zien dat het Jodendom allerlei vormen van opstanding uit de doden kent. Zou ook in het verhaal van de Emmaüsgangers (Lukas 24:13-35) en in het opstandingsverhaal over de ’tuinman’ bij het graf van Jezus (Johannes 20:1-18) sprake kunnen zijn van opstanding in de vorm van een spirituele verschijningsvorm? Het gaat dan om een ervaring die ook mensen kunnen hebben van wie een dierbare overleden is. Bij de huilende Maria komt Jezus in haar innerlijk weer tot leven als ze hem herkent en ‘Rabboeni’ zegt.
Antwoord : Het klopt dat ik in genoemde paragraaf niet alle vormen van opstanding uit de doden heb besproken. Je kunt een beetje eufemistisch zeggen dat er in het Jodendom 70 vormen van opstanding uit de doden zijn. Dat getal is natuurlijk symbolisch: heel veel, maar… niet 71 (voor de goede verstaander). De verschijningsverhalen die je noemt, zou je inderdaad psychologisch kunnen interpreteren zoals je aangeeft. Paulus' visioen bij Damascus lijkt daar ook sterk op: Jezus is daar niet lichamelijk aanwezig, maar in Paulus’ geest. Er zijn echter ook verhalen waarin Jezus verschijnt aan een hele groep discipelen tegelijk en dan wordt een psychologische verklaring wel wat lastiger. Wat er zich na Jezus' dood historisch gezien precies heeft plaatsgevonden, weten we niet en ieder moet er maar het zijne of hare van denken.
Ikzelf heb nog een alternatieve verklaring voor deze verhalen. De evangelist Markus eindigt met het open graf. Hij laat helemaal in het midden hoe het verder ging. Matteüs, Lukas en Johannes hebben waarschijnlijk de gedachte dat de betekenis van Jezus' leven voor zijn leerlingen niet ophield bij zijn dood, tot uitdrukking willen brengen door middel van concrete verschijningsverhalen. De beweging hield niet op te bestaan en Jezus’ woorden en daden werden nageleefd en doorverteld. Hoe breng je die gedachte als joods verhalenverteller beter onder woorden dan door middel van verhalen dat Jezus na zijn dood weer verrezen en verschenen is? Deze verhalen kunnen dus heel goed een literaire vorm zijn om de brug te slaan tussen Jezus' leven en leer en de daarna door zijn leerlingen voortgezette beweging.
In de geest van het Jodendom uit die tijd en in de geest van het Nieuwe Testament (vier evangeliën met vaak heel verschillende verhalen!) kunnen we verschillende verklaringen naast elkaar zetten, zodat ieder ervan kan denken wat voor hem of haar het meest zinvol is.