In het najaar van 2018 verscheen het eerste deel van een studie over Paulus van de hand van Peter van 't Riet, waarin hij verslag doet van zijn onderzoek naar het hellenistisch-joodse milieu waarin Paulus is opgegroeid en dat zijn hele leven van invloed op hem bleef. Het boek is een uitgage van Folianti te Kampen. ISBN 978-90-76783-44-4. De tweede druk van deze uitgave uit najaar 2019 is te koop op internet.
| 2e druk | 1e druk |
EEN NIEUWE KIJK OP HET MILIEU WAARIN PAULUS IS OPGEGROEID
Er bestaat een romantisch beeld van Paulus. Hij zou zijn geboren in een vroom, farizees-rabbijns gezin in de Klein-Aziatische stad Tarsus en al in zijn kindertijd met zijn ouders zijn verhuisd naar Jeruzalem. Daar zou hij zijn opgeleid bij de grote farizese geleerde Gamaliël I, een belangrijk leider van het Aramees sprekende Jodendom in het land Israël in de 1e eeuw CJ. Paulus zou op latere leeftijd vloeiend Hebreeuws, Aramees, Grieks en Latijn hebben gesproken. Grondig zou hij geschoold zijn in de farizese manier van bijbeluitleg. Maar klopt dat beeld wel? Is het wel in overeenstemming met de gegevens uit Paulus’ eigen brieven?
In dit boek laat de auteur zien dat bovenstaand beeld van Paulus vooral gebaseerd is op de Handelingen der Apostelen, het tweede boek dat door de evangelist Lukas werd geschreven als midrasj – leerverhalen aansluitend bij de Hebreeuwse Bijbel – over Lukas’ messiaanse strategie. Paulus daarentegen zet in zijn brieven een heel andere christologie (leer aangaande de messias) uiteen. Zijn taal en manier van denken sluiten meer aan bij het hellenistische, Grieks sprekende Jodendom van die tijd.
Na een verkenning van wat de bronnen ons vertellen over Paulus’ jeugd en jonge jaren, bespreekt de auteur achtereenvolgens: 1) het Hellenisme, de dominante cultuur in het Romeinse rijk in Paulus’ dagen; 2) het hellenistische Jodendom in de diaspora, dat een mengvorm was van Jodendom en Hellenisme en sterk verschilde van het Aramees sprekende Jodendom van Jezus en zijn eerste leerlingen; en 3) de Septuagint, de Griekse bijbelvertaling die in Paulus’ dagen al zo’n 300 jaar bestond en op veel punten afweek van het Hebreeuwse origineel. Daarna wordt uiteengezet wat er van die drie verschijnselen is terug te vinden in Paulus’ brieven. Dat blijkt veel meer te zijn dan de auteur bij de start van zijn onderzoek vermoedde. Het hellenistische Jodendom blijkt zo verweven te zijn met de vezels van Paulus’ denken dat de conclusie gewettigd is dat Paulus zijn jeugd en jonge jaren heeft doorgebracht in een hellenistisch-joods milieu, dat ook zijn latere theologie grondig heeft beïnvloed.