Artikelen - Christendom

Een voorganger over Israël - Peter van 't Riet - 1989
Boekbespreking

Titel: Een voorganger over Israël
Ondertitel: Ds. K.H.Kroon, voortrekker bij het gesprek tussen de Synagoge en de Kerk
Auteur: Jurgen van den Herik
Tweede, geheel herziene druk
Uitgever: Kok : Kampen 1988

Ds. K.H.Kroon (1904-1983) was lange tijd hervormd predikant voor het 'gesprek tussen Kerk en Synagoge' in Amsterdam. Hoewel hij zeer veel geschreven heeft in de vorm van artikelen, zijn er maar weinig boeken van zijn hand verschenen. Om zijn bijdrage aan het 'gesprek tussen Kerk en Synagoge' niet grotendeels verloren te laten gaan, heeft Jurgen van den Herik uit Kroons vele artikelen een samenvatting gemaakt met betrekking tot een viertal aspekten van zijn leven en werk. In het boek komen achtereenvolgens aan de orde: een biografisch overzicht, Kroons opvattingen over Israël, Kroons opvattingen over Paulus en de relatie tot zijn leermeesters Karl Barth en K.H. Miskotte.

De theologie van Kroon is in de jaren voor de Tweede We-reldoorlog zeer sterk beïnvloed door het opkomend nazisme en later door alles wat de Joden in de Tweede Wereldoorlog werd aangedaan. Daarnaast spelen zijn historische en maatschappelijke inzichten met betrekking tot het Jodendom en het Romeinse Rijk bij het begin van de christelijke jaartelling een belangrijke rol in zijn uitleg van het Nieuwe Testament. Het optreden van Jezus en Paulus beschouwt Kroon als een intern-joodse aangelegenheid. Integenstelling tot de gangbare theologie van zijn tijd (en hoevelen hangen deze ook nu nog aan?) is in de ogen van Kroon het z.g. Oude Testament niet achterhaalt door het Nieuwe Testament. De komst van Christus verandert niets aan de godsdienst van Israël, alleen krijgt de hele wereld deel aan de verwachting van Israël, aldus Kroon. Met deze en dergelijke opvattingen is Kroon inderdaad een vóórganger geweest in de Hervormde Kerk van na de Tweede Wereldoorlog. Toch kan men hier en daar wel enige bedenkingen tegen zijn opvattingen hebben. Wat b.v. te denken van een uitspraak als: het Oude Testament is voor de kerk "de eigenlijke Schrift welker verwachtingen en beloften wij steeds meer nodig hebben om... de Synagoge en de Joden beter te verstaan dan zij zichzelf verstaan" (pag. 20). Komt hier toch niet weer het oude christelijke superioriteitsgevoel ten opzichte van het Jodendom om de hoek kijken? Er zijn meer van dergelijke uitspraken van Kroon uit dit boek te noteren. Het probleem daarbij is, dat Kroons visie op Tenach sterker bepaald lijkt te zijn door de profeten dan door de Tora. Zo ook lijkt Kroons visie op het Nieuwe Testament sterker bepaald te zijn door de brieven van Paulus dan door de evangeliën. Het gevolg is naast een grote gedrevenheid en betrokkenheid, toch ook een zekere eenzijdigheid in Kroons visie op Israël en het Jodendom. Het is alsof hij bij tijd en wijle de bezonnenheid van de Tora en de evangeliën mist. Wel is zijn kijk op Paulus als Jood van zijn tijd van groot belang.

Van rabbijnse invloeden op de theologie van Kroon is in het boek weinig te merken. Zijn grote leermeester was de theoloog Karl Barth, die hij overigens met name op het punt van Israël niet kritiekloos volgde. Daarmee is Kroon ondanks alles een typisch christelijk theoloog gebleven. Zijn taal, zijn betoogtrant en zijn begrippenkader zijn die van de christelijke theologie. In die zin komt men beschouwingen tegen over het verschil tussen 'Israël als volk' en 'Israël' als theologisch begrip, waarbij het alleen maar om het laatste zou gaan (pag. 40). Dat daarmee het begrip 'Israël' buiten de werkelijkheid komt te staan, schijnt veel theologen niet te deren. Als Israël namelijk geen volk was, dan zou men nu over 'Israël' ook niet kunnen spreken als over een theologisch begrip. Dankt het theologische begrip 'Israël' zijn bestaan niet evenzeer aan het volk Israël, als Israël haar bestaan dankt aan haar `theologie'? Met andere woorden, deze twee zijn niet los van elkaar te maken.

Wie in dit boek over Kroons opvattingen leest, zal veel vinden om over na te denken.

Deze boekbespreking werd eerder gepubliceerd in: Judaica Bulletin 3 nr. 1, juli 1989.
This is the website of Peter van 't Riet